Carl Ransom Rogers (January 8, 1902 – February 4, 1987)
QUAN NIỆM VỀ CON NGƯỜI.
Cách tiếp cận theo hướng “Thân chủ - trọng tâm” trong tham vấn cho rằng con người
là tích cực, luôn hướng về phía trước, cơ bản là tốt, có lý trí, thích nghi xã
hội, có óc thực tế, hợp tác, có tính cách xây dựng và xứng đáng với sự tin cậy
của người khác. Về cơ bản, con người thể hiện đầy đủ tiềm năng của mình. Ngoài
ra, con người còn có năng lực nhận thức được những rắc rối từ sự thích nghi về
tâm lý. Con người có khả năng và có khuynh hướng điều chỉnh từ trạng thái này
sang một trạng thái tâm lý thích nghi khác. Vì thế, con người có khả năng hướng
dẫn, điều hoà và điều chỉnh bản thân theo những cách lựa chọn của mình. Tuy
nhiên cần phải có sự hướng dẫn trực tiếp thông qua những thao tác của nhà trị
liệu (Roger, 1951)
NGUỒN GỐC CỦA NHỮNG KHÓ KHĂN
Sự đối lập giữa thực tế của bản thân và những ý nghĩ của bản thân, ý nghĩ và thực
tế, bản thân và sự từng trải, nhận thức về bản thân và những nhận thức của người
khác theo hướng không thích hợp. Quá trình cố gắng để đạt đến một hình ảnh lý
tưởng là nguyên nhân đánh mất sự thật của vấn đề và mang lại những điều không hợp
lý, làm cho con người không thực tế và không đúng với chính họ. Điều này dẫn đến
thất bại trong việc nhận diện giá trị của bản thân (Roger, 1951).
MỤC TIÊU CỦA THAM VẤN
Những cá nhân này cần được giúp đỡ để có đầy đủ những chức năng, với sự thích
nghi về mặt tâm lý tốt nhất để trưởng thành và vững vàng, không giấu giếm những gì họ đã trải qua. Nói một cách khác, họ cần được giúp đỡ để thể hiện một cách này đủ tiềm năng của bản thân hay cảm thấy rằng sự
thật là họ có đầy đủ nhân tính thông qua việc yêu thích cuộc sống trong tất cảc
các tương quan (Roger,1951).
VAI TRÒ CỦA THAM VẤN VIÊN
Tham vấn viên phải thừa nhận con người thân chủ, nhận biết được thế giới quan của
thân chủ như chính thân chủ nhận thấy, nhận thức được thân chủ như chính thân
chủ nhận thức về bản thân mình và phải hiểu thân chủ bằng sự đồng cảm (Roger,
1965).
Tham vấn viên phải thừa nhận rằng thân chủ đến với những vấn đề cần được
giải quyết và điều đó chứng tỏ họ mong đợi vấn đề của họ cần được giải quyết.
Hướng đến những mục tiêu trong tham vấn, tham vấn viên phải thực hiện mấy nhiệm
vụ:
1. Tham vấn viên có mặt kịp thời và có khả năng giúp đỡ thân chủ.
2. Tập trung vào những gì xảy ra ở hiện tại (here and now) thông qua mối quan hệ
trong tham vấn.
3. Tham vấn viên phải hiểu và thấu cảm với những gì xảy ra với thân chủ.
4. Rời bỏ những trách nhiệm ban đầu trong tiến trình tham vấn với thân chủ khi
thân chủ đã có khả năng chuyển hướng về tình trạng ổn định tâm lý.
5. Tham vấn viên phải chủ động tạo ra những điều kiện thuận lợi và tạo ra những
mối quan hệ, thân chủ được tự do thể hiện những gì muốn nói và tự do từ chối nếu
không cảm thấy thoải mái. Thông qua đó, tham vấn viên có thể tìm hiểu những vấn
đề mà thân chủ phủ nhận trong cuộc sống.
Roger xác nhận vai trò của tham vấn viên không phải là giải quyết vấn đề. Vai
trò của tham vấn viên là tạo bầu không khí cho thân chủ, thông qua việc tìm hiểu
tình trạng của thân chủ để thân chủ thấy rõ bản thân hơn. Từ đó, thaân chuû thấy
rõ hơn cách giải quyết vấn đề.
NHỮNG KĨ NĂNG VÀ TÍNH CÁCH CỦA THAM VẤN VIÊN
Những tính cách của tham vấn viên cần có và cần được biểu lộ (Roger,
1961):
1. Kỹ năng lắng nghe.
2. Thành thật chấp nhận.
3. Quan tâm một cách tích cực vô điều kiện.
4. Thái độ không phán xét.
5. Không đòi hỏi thân chủ nhiệt tình tham gia.
6. Thấu cảm phù hợp.
7. Cụ thể
8. Vững vàng và xác thực.
HƯỚNG DẪN VÀ SỰ ĐÁP LẠI
1. Chấp nhận.
2. Trình bày lại vấn đề của thân chủ.
3. Làm rõ vấn đề.
4. Tóm tắt vấn đề.
5. Những hướng dẫn cơ bản.
6. Thấu cảm trong giao tiếp.
7. Phản chiếu những cảm xúc của thân chủ.
8. Lời diễn giải.
9. Thân chủ tự nhận diện vấn đề.
10. Đưa ra phản hồi.
* Tham vấn viên phải tránh những điều sau:
1. Cho lời khuyên.
2. Đánh giá
3. Bình phẩm
4. Phán xét.
5. Nghi ngờ/tìm kiếm sự thật.
6. Lên lớp/thuyết giảng.
7. Áp đặt những giá trị.
TẬP TRUNG VÀO NHỮNG VẤN ĐỀ CHÍNH
Những cảm xúc và những nhận định chủ quan của thân chủ về thực tế, những điều
liên quan đến ý nghĩ, thế giới quan, nhân sinh quan của họ. Thân chủ là người tập
trung vào việc khám phá khả năng của chính họ, những cách họ va chạm thực tế.
Những cảm giác ở hiện tại và nhận thức của thân chủ, xa hơn nữa là những cảm
xúc và những việc được thân chủ chú ý.
NHỮNG KĨ THUẬT TRONG THAM VẤN
Tham vấn tiếp cận theo hướng “Thân chủ trọng tâm” không phải là một định hướng
về mặt kĩ thuật, nó đề cập đến việc thiết lập mối quan hệ giữa thân chủ và tham
vấn viên. Vì thế, nghĩ đến những kĩ thuật phải xem xét mối quan hệ giữa tham vấn
viên và thân chủ.
Sự thể hiện và sẵn sàng chấp nhận, sự tôn trọng và thấu hiểu
sẽ giúp thân chủ biết được tham vấn viên đang cố gắng theo dõi tâm trạng của
mình, điều này có liên quan đến tư duy, cảm xúc và việc tìm hiểu thân chủ.
Thân
chủ sẽ trải qua việc điều trị của tâm lý liệu pháp thông qua những mối quan hệ
với người có thể giúp họ làm những việc mà họ không thể làm cho bản thân.Vấn đề
trọng tâm là tạo điều kiện cần và đủ cho tiến trình trị liệu (Roger, 1965) bao
gồm những yếu tố hợp thành mối quan hệ này:
1. Sự tiếp xúc của hai người - Thân chủ và nhà trị liệu.
2. Thân chủ đang trong tình trạng không vững vàng, sẽ dễ dàng bị tổn thương hay
lo lắng.
3. Nhà trị liệu phải vững vàng trong mối quan hệ .
4. Nhà trị liệu phải quan tâm đến thân chủ một cách tích cực vô điều kiện.
5. Nhà trị liệu phải thấu hiểu những suy nghĩ bên trong của thân chủ.
6. Thân chủ nhận thấy nhà trị liệu có vài quan tâm tích cực vô điều kiện và sự
thấu hiểu .
NHỮNG BƯỚC TRONG THAM VẤN
Sau đây là những bước chính trong tiến trình tham vấn. Rogers (1942) đã xác nhận
rằng những bước chính trong tiến trình tham vấn không loại trừ lẫn nhau và cũng
không nên làm chúng một cách cứng nhắc.
1. Thân chủ đến cần sự giúp đỡ. Đây là điều cần thiết cho thân chủ chấp nhận
trách nhiệm của họ là đến vào những buổi tham vấn. Vì vậy, thân chủ phải có
trách nhiệm với việc tiếp tục tiến trình tham vấn.
2. Vấn đề giúp đỡ được xác định. Thân chủ phải nhận thức rằng tham vấn viên
không phải là những người trả lời câu hỏi nhưng trong quá trình tham vấn, tham
vấn viên sẽ cung cấp những nơi mà thân chủ có thể đến để được giúp đỡ giải quyết
vấn đề của mình.
3. Tham vấn viên khuyến khích thân chủ tự do thể hiện những cảm xúc về vấn đề của
mình. Sự thân thiện và quan tâm của tham vấn viên làm cho thân chủ thấy rằng
khuyến khích thể hiện sự chống đối và lo âu, những mối quan tâm và mặc cảm tội
lỗi, sự mâu thuẩn trong tư tưởng, và thiếu quả quyết. Vấn đề giúp đỡ thân chủ
diễn ra một cách tự nhiên để họ thấy rằng thời gian cho họ sử dụng như họ muốn.
4. Tham vấn viên chấp nhận, nhận diện và làm rõ những cảm xúc tiêu cực. Tham vấn
viên cố gắng dùng lời và hành vi để đáp lại những cảm xúc cơ bản nội dung những
hiểu biết về lời nói của thân chủ và tạo bầu không khí cho thân chủ có thể nhận
ra sự tồn tại của những cảm xúc tiêu cực và chấp nhận chúng như một phần của
mình thay vì lôi chúng ra khỏi những cái khác hay giấu chúng dưới những cơ chế
tự vệ.
5. Nhượng bộ và thăm dò những thúc đẩy tích cực để tạo ra sự phát triển khi những
cảm xúc tiêu cực của thân chủ đã được thể hiện khá đầy đủ. Những biểu lộ tiêu cực
sâu kín và mãnh liệt của thân chủ sẽ được thể hiện với điều kiện là chúng được
chấp nhận và được thừa nhận, chắc chắn hơn đó là những biểu lộ tích cực của
tình yêu, những thúc đẩy của xã hội, chủ yếu là sự tôn trọng bản thân và mong
muốn trưởng thành.
6. Tham vấn viên chấp nhận và thừa nhận việc thể hiện những cảm xúc tích cực
trong những điều mà thân chủ đã chấp nhận và thừa nhận là những cảm xúc tiêu cực.
Chấp nhận cả sự trưởng thành và không trưởng thành, sự gây hấn và những thái độ
xã hội, các cảm giác tội lỗi và những thể hiện tích cực là những gì mang đến
cho thân chủ cơ hội để hiểu bản thân mình hơn.
7. Tham vấn viên phải có những hướng dẫn sáng suốt để hiểu và chấp nhận vị thế
của thân chủ, đây là một khía cạnh quan trọng trong toàn bộ tiến trình tham vấn.
Điều này sẽ cho thấy những thay đổi cơ bản của thân chủ trong việc hướng đến những
cấp độ mới của sự hoà nhập.
8. Một tiến trình làm rõ vấn đề để có thể ra những quyết định tích cực và qúa
trình hành động được kết hợp chặt chẽ với việc hiểu thấu được bản chất bên
trong vấn đề của thân chủ. Trong khoảng thời gian mà thân chủ dần hiểu ra vấn đề
cùng với một chút thất vọng là làm thế nào điều chỉnh và tạo một vị thế cho bản
thân, tham vấn viên cần giúp đỡ thân chủ phân tích những lựa chọn khác nhau, lựa
chọn nào có thể làm được và nhận ra những cảm xúc sợ hãi, thiếu can đảm trong
những lựa chọn đó. Chức năng của tham vấn viên không phải là thúc đẩy thân chủ
hành động hay cho thân chủ lời khuyên.
9. Một thời gian ngắn nhưng những hành động tích cực đầy ý nghĩa được bắt đầu.
Khi thân chủ hiểu được bản chất của vấn đề thì sau đó rất có khả năng thân chủ
sẽ có những hành động đáng phục cùng với những suy nghĩ mới mẻ.
10. Khi thân chủ đã hiểu được bản chất của vấn đề và hành động để thay đổi
nhưng vẫn còn sợ hãi thì cố gắng thực hiện những hành động tích cực. Những gì
còn lại là môi trường cho sự phát triển xa hơn của thân chủ. Khi thân chủ đã
can đảm hơn để thấy sâu hơn những hành động của họ, xa hơn nữa là việc hiểu bản
chất của vấn đề làm cho thân chủ hiểu bản thân mình đầy đủ và chính xác hơn.
11. Tăng những hoạt động hoà nhập tích cực như những phần nổi bật của thân chủ.
Thân chủ trực tiếp hành động để giảm sợ hãi trong những lựa chọn và tự tin hơn
12. Thân chủ cảm thấy giảm nhu cầu giúp đỡ và nhận ra rằng mối quan hệ tham vấn
phải kết thúc. Tham vấn viên chấp nhận và thừa nhận quá trình thay đổi của thân
chủ, giảm nhu cầu tiếp tục liên hệ với tham vấn viên.
NHỮNG VẤN ĐỀ CỦA THÂN CHỦ TRONG QUÁ KHỨ
Những vấn đề của thân chủ trong quá khứ không cần thiết (Corey, 1977). Nó có thể
cản trở việc thiết lập sự quan tâm tích cực vô điều kiện và thái độ không phán
xét của tham vấn viên, nó hoàn toàn trái với mục tiêu tập trung vào hiện tại
(here-and-now) của tham vấn.
(Ngô Minh Duy - Dịch từ “Western Approach to Counseling in the
Philippines”, IMELDA VIRGINIA G. LILLAR, De La Salle University Press, INC,
Phaàn II, Chương 3, trang 65-72).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét